Μαχαιράς

Περιγραφή

Το μαχαίρι στη Κρήτη, εκτός από χρηστικό αντικείμενο έχει συνδεθεί και με σημαντικές στιγμές της ιστορίας του τόπου. Στην Κρήτη η μαχαιροποιία με την πάροδο του χρόνου εξέλιξε ένα γιαταγανομάχαιρο και αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής είναι αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως κρητικό μαχαίρι. Για να φτιαχτεί ένα κρητικό μαχαίρι, ο μαχαιράς έπρεπε να έχει γνώση πολλών διαφορετικών τεχνικών, από την μορφοποίηση της λεπίδας, το καλέμισμα του διάκοσμου, την κατασκευή της χειρολαβής καθώς και της θήκης.

Η διαδικασία κατασκευής ξεκινά από την σφυρηλάτηση της λεπίδας, προκειμένου να είναι ισχυρή. Η χειρολαβή κατασκευάζεται από κόκκαλο ή κέρατο, ενώ παλιότερα οι τεχνίτες χρησιμοποιούσαν και ελεφαντόδοντο.

Στο σημείο της ένωσης της λαβής με την λεπίδα, εφαρμόζεται η μέθοδος της   μολυβδοκόλλησης και της επένδυσης  συνήθως ασημένιων ελασμάτων. Η τεχνοτροπία της διακόσμησης των ελασμάτων αυτών ήταν μία σύνθετη διαδικασία σφυρηλάτησης και καλεμίσματος.  Με την ίδια διαδικασία διακοσμούντο και οι θήκες των ακριβών μαχαιριών. Τα μαχαίρια που κυρίως είχαν στην κατοχή τους οι άνδρες για τις καθημερινές τους εργασίες είχαν δερμάτινες θήκες.

Ο διάκοσμος περιλάμβανε συνήθως, μορφές ζώων, καραβιών και ανθοφόρων παραστάσεων.

Στα Χανιά, στην σημερινή οδό Σήφακα, ήταν η συνοικία των Μαχαιράδικων ή Μπιτσαξήδικων -από την τουρκική λέξη μπιτσάκ που σημαίνει είδος μαχαιριού. Εκεί, υπήρχαν τα εργαστήρια  όπου άνθισε η τέχνη του μαχαιριού και διατηρεί ως σήμερα την παλιά ονομασία.

Το κρητικό μαχαίρι συνοδεύεται από τη θήκη του η οποία ανάλογα αν ήταν ασημένια ή δερμάτινη καθόριζε ίσως και την κοινωνική τάξη του κατόχου του. Οι εύποροι ή όποιος μερακλής μπορούσε να πληρώσει, παράγγελναν, μαχαίρια με ασημένια θήκη, πλούσια και περίτεχνα διακοσμημένη.

Ένα μαχαίρι ως εξάρτημα της ανδρικής φορεσιάς του Κρητικού, μπορούσε λοιπόν να έχει χρηστικό ή συμβολικό χαρακτήρα, αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Μαχαιράς να δέχεται παραγγελίες και να κατασκευάζει, σύμφωνα με το προσωπικό γούστο του πελάτη ή την μόδα που επικρατούσε στην κάθε εποχή.